2 мин

Нүүдэлчдийн зохиосон 7 агуу бүтээл

Орчин цагт дэлхийн бүх улсад хэрэглэгдэж байгаа голдоо аралтай суран бүсийг нүүдэлчид л бүтээсэн.

М.Сугар-Эрдэнэ 2019.01.08

Kaktakto, Алёна Постельняк

Нүүдэлчид дэлхийн талыг эзлэж, хүчирхэг гүрнүүд ч хөлд нь сөхрөн унаж байсан түүхтэй. Энэ дайчин эрс, дайчид бидэнд олон зүйл үлдээсэн билээ. Ингээд нүүдэлчдийн бүтээсэн 7 агуу бүтээлтэй танилцацгаая.

Өмд

МЭӨ II зуун хүртэл хүмүүс сул нөмрөгөн цамц, халаттай, хөлөндөө хөлбөмбөгчин шиг гетр буюу шилбэвч зүүдэг байлаа. Тийм хувцастай моринд мордоод дайсантай тулалдах тун хэцүү. Тэгвэл нүүдэлчид хоёр хөлний шилбэвчийг нийлүүлэх арга бодож олсон юм. Ингээд анхны өмд үүссэн бөгөөд төв Азид хийсэн археологийн малтлага ч үүнийг баталсан юм.

Морин тэрэг

Мэдээж нүүдэлчид анх зэрлэг морийг сургаж, гэрийн амьтан болгосон гэдэгтээ хэн ч маргахгүй байх. Эхлээд идшинд хэрэглэдэг байсан бол сүүлдээ уналгад тээврийн хэрэгсэл болгон ашиглах болжээ. III-II мянган жилийн эцсээр нүүдэлчид морин тэрэг хэрэглэж эхлэснийг ОХУ, Монгол, Казахстанд хийсэн малтлага нотолсон. МЭӨ IV зууны нэгэн булшнаас 4 төрлийн морин тэрэг гарч ирсэн байна. Харин Ассирид үүнээс 500 жилийн дараа морин тэрэгтэй болсон юм.

Дөрөө

Морь унаж эхэлсэн цагаас хойш хурдан давхиж, тулалдахын тулд морин дээрээ бат бөх суух шаардлагатай байлаа. IV зуунд нүүдэлчид мориндоо хурдан мордож, унахгүй байх хэрэгсэл дөрөөг зохион бүтээжээ. Эхлээд арьс ширээр хийж байгаад төмөр болон хувирсан юм.

Бүсний арал

Орчин цагт дэлхийн бүх улсад хэрэглэгдэж байгаа голдоо аралтай суран бүсийг нүүдэлчид л бүтээсэн. Халатыг даавуу, алчуураар бүсэлж болох бол өмд хэцүү. Тэгвэл нүүдэлчид аралтай суран бүс бүтээж, өмдөө бүслээд зогсохгүй илд, сэлмээ тогтоодог болжээ. Аралтай бүсний талаар анх Скифийн домог зохиолуудад бичигдсэн байдаг. Зэр зэвсгээс гадна ойр зуурын хэрэглээний зүйлээ бүсэндээ хавчуулдаг байсан нь нүүдэлчний амьдралд тун тустай зүйл байв.

Гутал

Урт, арьсан гутал мөн л нүүдэлчдийн бүтээл. Ийм гутал дөрөөтэй цуг гарсан бөгөөд морь унахад хөл хамгаалах үүрэгтэй байв.

Гэр

Байнга нүүдэллэж амьдардаг хээр талын иргэдэд том чулуу, модон байшин барих хэрэгцээ байсангүй. Нүүдэллэх, хурдан шуурхай дайтаж, тулалдахад гэр шиг тохирсон сууц байхгүй байв.